Nederland krijgt op basis van de vandaag uitgebrachte canon een nieuw Nationaal Historisch Museum. Vier redenen waarom dat een slecht idee is.

De discussie over een nationaal museum is weer uit de sloot getrokken. Dit artikel schreef ik in 2006 samen met Michèle Jacobs in NRC Next.

Als het waar is wat rond de bittertafel wordt gezegd, zouden Nederlanders geen enkele kennis van het verleden hebben. Uit cijfers van het Centraal Planbureau bleek in 2005 echter dat er juist grote belangstelling bestaat voor musea en monumenten. Maar Den Haag huilt met de wolven mee en heeft plannen voor heus Nationaal Historisch Museum. Een onzalig plan, om vijf redenen.

Een nationaal museum voegt niets toe

Nederland telt meer dan 840 musea. Die hebben allemaal hun eigen specialisatie en invalshoek. Gezamenlijk geven ze een zeer gevarieerd beeld van de geschiedenis. Bovendien heeft Nederland, in alles behalve de naam, al een nationaal museum: het Rijksmuseum. Maar zelfs bij het Rijks ruikt het naar kaneel en ebbehout.*) Een nationaal museum gaat uit van een 19de-eeuws ‘nationaal’ gevoel, dat in het ergste geval getuigt van een eng nationalisme. Maar ze stranden vaak op een gebrek aan middelen. De aanwezige kennis en ervaring wordt dan niet benut.In plaats daarvan zou dan het nieuwe museum moeten komen, dat ongetwijfeld zal huizen in een prachtig pand passend bij zijn ambities. Dat kost veel geld en tijd, de inhoud van het museum nog daargelaten. Het is verstandiger dat geld te besteden aan die vele kleine, bestaande projecten. Reeds aanwezige expertise wordt dan wel benut en het geld kan doelmatiger worden besteed.

*) Het nieuwe Rijks is nog mooier dan voorheen en is mag sindsdien met des te meer reden een nationaal museum worden genoemd.

Het is niet doelmatig

De doelstelling van het museum is om Nederlanders bewuster te maken van hun geschiedenis – en daardoor van hun maatschappij en hun plaats daarin. Maar waarom vatten we de koe dan niet bij de horens? Is meer lesuren voor het vak geschiedenis niet een veel effectievere methode? Werkelijk begrip van de geschiedenis, dat burgerzin en verantwoordelijkheidsgevoel voedt, kan alleen als behalve oppervlak ook diepte geboden wordt – niet alleen weetjes dus, maar ook begrip van mechanismen en processen. Zie dat maar eens in een museum tot zijn recht te laten komen.

Het beste nationale museum is Nederland zelf

Als het historische en het hedendaagse met elkaar in verband gebracht moeten worden, wat is dan relevanter dan de huizen waar men vroeger in woonde, de pakhuizen met de geur van kaneel en vooral de documenten die toen door de handen gingen? Het behoud van originele bronnen is essentieel. Een bewuste samenleving biedt zijn burgers niet alleen een voorgekauwd extract van het verleden aan, maar geeft ook de mogelijkheid die te controleren en te herzien. Bij de oorsprong.

Maak bronnen toegankelijk

Zou het niet een stuk beter zijn om de sloot geld bedoeld voor het museum te besteden aan het digitaliseren van oude documenten en het actualiseren, promoten en goedkoper maken van openbare bibliotheken? En is het niet zinniger om goede websites te maken met de geschiedenis van onze internationale relaties, de ontwikkeling van ons juridisch en maatschappelijk stelsel met een uitleg van de werking en het belang van onze rechtsstaat? Een volk moet zich bewust zijn van zijn geschiedenis. Daartoe is het van belang om de burger veel te bieden, zeker in deze tijd, waarin alles snel en vluchtig lijkt te zijn en de aandacht vele vrijers heeft. Aan alleen een mooi gebouw met vluchtige indrukken heeft de burger niets – dat zal het het amusementsniveau niet overstijgen. Pas als men de burger dieptekennis biedt, kan het doel gediend worden, namelijk dat hij er burgerzin aan ontleent en zich bewuster wordt van de samenleving om hem heen.

Dit artikel werd op 16 oktober 2016 gepubliceerd in NRC Next.

Michèle Jacobs (1969-2013) was o.a. redactielid van discussieforum Het Historisch Café (Amsterdam) en schreef het boekje Schoonheid of herinnering: vragen over de presentatie van geschiedenis in musea. Kijk voor meer informatie op:www.historischcafe.nl